Nieznany twórca słynnej polskiej pieśni – rzecz o Antonim Wincentym Rutkowskim

Анотація

Tematyka niniejszego artykułu ukazuje obecny stan badań Autorki nad spuścizną kompozytorską Antoniego Wincentego Rutkowskiego, wybitnego polskiego kompozytora, pianisty i pedagoga, profesora Warszawskiego Instytutu Muzycznego, żyjącego w drugiej połowie XIX wieku. Na ich podstawie Autorka dowodzi o odnalezieniu wydanej we Lwowie pieśni, zatytułowanej „Modlitwa uciemiężonych”, skomponowanej przez Rutkowskiego do słów Kornela Ujejskiego, jako utworu tożsamego ze słynną pieśnią, powszechnie znaną pod nazwą „Z dawna Polski Tyś Królową”. Niniejsze odkrycie obala istniejący współcześnie pogląd o anonimowym autorstwie tego utworu, uznanego za jedną z najważniejszych polskich pieśni maryjnych i patriotycznych. Nadrzędnym celem niniejszej pracy jest udokumentowanie powyższego odkrycia, a także przekazanie istotnej wiedzy, dotyczącej życia i twórczości, a także dostępności dzieł kompozytora, który pomimo niepospolitego talentu, jest jednym z mniej znanych polskich twórców drugiej połowy XIX wieku. Źródłem zachowanych najcenniejszych informacji o Rutkowskim, które stały się przyczyną zainteresowania Autorki niniejszym tematem, jest przekaz pozostawiony przez wybitnego polskiego pianistę i kompozytora, a zarazem polityka i męża stanu – Ignacego Jana Paderewskiego. Esej Jego autorstwa, pochodzący z 1886 roku, zatytułowany „Wspomnienie pośmiertne” rzuca jasne światło na osobowość i sylwetkę twórczą Rutkowskiego, a także stanowi podwalinę charakterystyki dzieł, których Paderewski był wielokrotnym wykonawcą i słuchaczem. Niestety w wyniku przedwczesnej śmierci Rutkowskiego, a także ówczesnej trudnej sytuacji politycznej Polski, będącej krajem pozbawionym suwerenności ze wszystkimi jej następstwami, dorobek twórczy artysty stopniowo ulegał zapomnieniu. Kompozycje, które szczęśliwie przetrwały kolejne zawieruchy wojenne, pozostawały w słabej jakości manuskryptach lub pierwszych, dziewiętnastowiecznych wydaniach i były rozproszone, w posiadaniu polskich i zagranicznych bibliotek. Z powodu utrudnionej dostępności, z czasem przestały być wykonywane. W wyniku prac badawczych podjętych przez Autorkę oraz współpracy redakcyjnej z wydawnictwem Eufonium, obecnie zostały wydane trzy publikacje, będące zbiorami utworów Rutkowskiego, zaś pozostałe są w przygotowaniu. Niebawem ukaże się także płyta zawierająca wszystkie dzieła fortepianowe i kameralne kompozytora, przygotowywana przez wydawnictwo Chopin University Press. Autorka żywi nadzieję, że przedstawione w niniejszym artykule efekty badań staną się asumptem popularyzacji i zainteresowania twórczością Antoniego Wincentego Rutkowskiego – spadkobiercy najwybitniejszych twórców polskiego romantyzmu.